فیزیک پزشکی : معرفی رشته و گرایش ها

تعریف رشته و گرایش ها:

فیزیک پزشکی شاخه ای از مجموعه فیزیک کاربردی است که توسط دانش آموختگان این رشته به منظور پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری های انسان با به کارگیری اصول، روش های فیزیکی شکل گرفته است. فناوری های فیزیک پزشکی در عرصه های بالینی، پزشکی و پژوهشی با هدف ویژه بهبود و ارتقای سلامت انسان ایجاد شده است. در دو دهه اخیر این فناوری ها با شتاب زیادی رشد و توسعه یافته است. امروزه می توان رشته فیزیک پزشکی را در حیطه های فرعی تری نظیر:

• فیزیک تصویربرداری
• پرتودرمانی
• پزشکی هسته ای
• رادیوبیولوژی و سلامت پرتوی (حفاظت پرتوی در پزشکی)
• پرتوهای غیریونیزان
• اندازه گیری های بیوالکتروفیزیولوژیک

تقسیم بندی کرد. این موضوعات در دانشگاه های خارج از کشور در گروه های آموزشی با نام های متفاوت نظیر:

Medical Physics

Biomedical Physics

Medical and Radiation Physics 

Clinical Physics 

Medical Engineering and Physics

Radiation Physics

Medical Imaging

تدریس می شود. به طور کلی تر در حال حاضر در مقطع کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی زمینه های فعالیت به طور کلی به سه بخش عمده تشخیص، درمان و رادیوبیولوژی حفاظت تقسیم نمود:

تشخیص:

بحث تشخیص در فیزیک پزشکی شامل تمامی سیستم های تصویربرداری تشخیصی می شود. از جمله آن ها می توان رادیولوژی تشخیصی، سی تی اسکن، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (ام آر آی)، پزشکی هسته ای و اولتراسوند (سونوگرافی) را نام برد. هر یک از این مدالیته های تصویربرداری می توانند به عنوان زمینه تخصصی فعالیت و گرایش تحصیلی فرد انتخاب شوند. در این سیستم ها مواردی همچون کنترل کیفی، پردازش تصاویر، بهینه سازی پارامترهای تشخیصی و موارد این چنینی مورد بحث می باشد.

درمان:

در این بخش مطالعات روی فیزیک بحث رادیوتراپی (پرتودرمانی) با سیستم هایی از قبیل کبالت، شتاب دهنده های خطی، گاما نایف، سایبر نایف و سایر روش های پرتودرمانی همچون براکی تراپی صورت می پذیرد. بحث اصلی در گرایش تراپی فیزیک پزشکی این زمینه رساندن و تحویل بیشترین دز درمانی به تومور و حفظ بافت های سالم از دز اشعه می باشد. همچنین شبیه سازی های کامپیوتری نیز در این زمینه ها با کد هسته ای مونت کارلو انجام می شود. روش های درمانی جدید و مکمل مانند هایپرترمیا و دارورسانی هدفمند که از موضوعات داغ روز می باشند نیز در دسته بندی درمان قرار می گیرند.

رادیوبیولوژی:

رادیوبیولوژی در شامل مباحث مرتبط به اثرات پرتو و دز روی بافت های مختلف بدن می شود. اثرات تشعشع روی ساختارهای سلولی و مدل های مرگ سلولی. ساختارهای حساس درون سلول مانند DNA و کروموزوم ها و ایجاد جهش های ژنتیکی در سلول ها بخضی از موضوعات این فیلد است. همچنین سندروم های ایجاد شده در اثر دریافت دز های ناچیز و قابل توجه در بدن نیز جز موضوعات کلی مورد بحث در این گرایش می باشد.

حفاظت پرتویی:

 کلیه مباحث مربوط به حفاظت ارگان های مختلف بدن در برابر اشعه، حفاظت از کارکنان بخش های تصویربرداری و پرتودرمانی در برابر اشعه و امواج الکترومغناطیسی و همچنین محاسبات مربوط به حفاظ سازی و طراحی های حفاظتی در این شاخه از فیزیک پزشکی مورد بحث قرار می گیرد. یکی دیگر از حیطه های حفاظتی استفاده از داروهای محافظ کننده پرتویی می باشد.

اپتیک و لیزر:

در این شاخه از فیزیک پزشکی بر روی سیستم های تصویربرداری اپتیکی و کاربرد های پزشکی لیزر های مختلف بحث می شود. روش های درمانی بر پایه لیزر همچون فوتوداینامیک تراپی، روش های تصویربرداری فلوروسنت و … همگی در این شاخه قرار می گیرند. این شاخه در ایران در چند دانشگاه خاص تنها قابل ادامه تحصیل می باشد.

در نهایت با توجه به علاقه و وجود هیات علمی مرتبط دانشجو می تواند در هر یک زمینه های توضیح داده شده در رشته فیزیک پزشکی فعالیت نماید. برای آشنایی بیشتر می توانید از وبسایت گروه فیزیک ومهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و یا انجمن فیزیک پزشکی ایران بازدید نمایید. در صورتی که شما به رشته فیزیک پزشکی علاقه مند شده اید می توانید سایر مقالات ما را در رابطه با ادامه تحصیل در رشته فیزیک پزشکی مطالعه نمایید.